---------------------------
http://www.arch.be
De archiefbewaarplaatsen
Beschikbaar in de talen: nl | EAC-CPF XML
Soort archiefvormer : Bedrijf/Instelling
Rubriek : G:Parochiale instellingen, m.i.v. Heilige-Geesttafel en kerkfabriek
Bron : Archievenoverzicht RA Gent
Periode : 10de eeuw-1736
»Bisdom Doornik, aartsdiaconaat en decanaat Gent (tot 1561). Bisdom Gent, aartspriesterschap Gent (1561); vanaf de 17de eeuw verenigd met de Sint-Niklaasparochie« In het versterkt grafelijk gebied (novum castellum) op de linkeroever van de "Nieuwe" Leie werd in de vroege 10de eeuw (912 ?) een burchtkerk of -kapel opgericht. Een aantal jaren later (920-930 ?) keerden monniken van de gemeenschap van de Gentse Sint-Baafsabdij* uit Laon en Nesle-la-Reposte terug met de relieken, die zij (of hun voorgangers) in 879 (of 851 ?) op hun vlucht voor de Noormannen naar Laon hadden meegenomen. Omdat de verwoeste Sint-Baafsabdij bij hun terugkeer niet bewoonbaar was, brachten ze de relieken onder in de burchtkerk. Hiertoe behoorden ook relieken van Sint-Veerle. Toen na de heropbouw van de abdij de relieken daarheen terugkeerden (939 ?), bleven (de) relieken van Sint-Veerle op verzoek van de Vlaamse graaf berusten in de burchtkerk. De toewijding aan Sint-Veerle dateert waarschijnlijk van toen. De oudste vermelding van deze toewijding dateert echter van 1060. Aan de grafelijke burchtkerk waren een vijftal priesters-kapelanen, soms kanunniken genoemd, verbonden (oudste vermelding 1073). Ze ontvingen een prebende en stonden waarschijnlijk onder leiding van een maior capellanus. Het toezicht op de Gentse scholen werd aan één van deze kanunniken toevertrouwd (1179). Van een kapittel, het Sint-Veerlekapittel*, kan er maar sprake zijn vanaf 1202-1207. In 1216 werd een nieuwe Sint-Veerlekerk in de nabijheid van het Gravensteen door de bisschop van Doornik ingewijd. Deze middeleeuwse Sint-Veerlekerk nam in de lengte de gehele zuidzijde van het Sint-Veerleplein in (d.w.z. de overzijde van het Gravensteen). Het koor van de kerk gaf uit op de huidige Kleine Vismarkt. Aan de andere kant, de zuidwestzijde van de kerk, lag het kerkhof van Sint-Veerle. Ongeveer in het midden van de kerk was er een dwarsbeuk, die met een portaal op het Sint-Veerleplein uitgaf. Tussen 1190 en 1225 werd Sint-Veerle een zelfstandige miniparochie. Het patronaatsrecht behoorde in rechte toe aan de graaf maar werd in feite door het Sint-Veerlekapittel uitgeoefend. Het grondgebied van de Sint-Veerleparochie was beperkt tot het Sint-Veerleplein, het Gravensteen, de Rekelingestraat (vroeger de Hoge Zonnestraat), Kleine Vismarkt, Geldmunt en een deel van de Kraanlei. De kerkfabriek van Sint-Veerle was één van de "members" van het Sint-Veerlekapittel*. Tijdens de godsdiensttroebelen werd de kerk enige keren geplunderd (1566, 1578, 1579). In 1581 verkocht het Calvinistische stadsbestuur de Sint-Veerlekerk en de aanpalende huizen. Ze werden, behalve de dwarsbeuk en de toren van de kerk, afgebroken. In de plaats ervan werden nieuwe huizen gebouwd. De dwarsbeuk deed dienst als paardenstal en wachthuis. Toen de kanunniken in 1585 terugkeerden, eisten en verkregen ze die nieuwe huizen en wat er overbleef van hun kerk. De behouden dwarsbeuk werd als kerk ingericht; aan de zuidzijde (d.w.z. aan de kant van de Leie) werd er een nieuw koor aangebouwd (1590). Toen het kapittel in 1614 definitief naar de Sint-Niklaaskerk overging, werd ook de Sint-Veerleparochie bij de Sint-Niklaasparochie gevoegd. De Sint-Veerlekerk werd een kapel waar dagelijks een mis gelezen werd. Later werden in de Sint-Veerlekapel ook sermoenen en catechismus gegeven, onder meer voor Waalse oorlogsvluchtelingen (1656). In 1736 werd de verlaten kerk afgebroken. Op die plaats bouwde men in 1737 een huis dat er thans nog staat
Archief van de Sint-Veerleparochie te Gent. Als één van de "members", aanleunend bij het Sint-Veerlekapittel, werden de Sint-Veerlekerk(fabriek) en -parochie en hun goederen dikwijls gemeenschappelijk met het kapittel en de andere "members" beheerd. Dit had tot gevolg dat archiefbescheiden van de verschillende "members" met elkaar vermengd zijn geraakt. Daardoor is er ook gemeenschappelijk archief - van het kapittel en zijn "members" tesamen - ontstaan. Dit gemeenschappelijk archief vindt men bij het Archief van het Sint-Veerlekapittel
VAN WERVEKE H. en VERHULST A.E., Castrum en Oudburg te Gent. Bijdrage tot de oudste Geschiedenis van de Vlaamse Steden, in HMGOG, 1960, XIV, p. 3-62 (vooral p. 27-29 en 37-41). - DECLERCQ G., Nieuwe inzichten over de oorsprong van het Sint-Veerlekapittel in Gent, in HMGOG, 1989, XLIII, p. 49-102 (vooral p. 96-102). - VOORDECKERS-DECLERCQ M.H., Het ontstaan van de S. Veerlecultus te Gent, in HMGOG, 1963, XVII, p. 3-28. - HEINS M., Gand. Sa Vie et ses Institutions, II, Gent, 1916-1920, p. 516-517
Vaste URL : https://search.arch.be/eac/eac-BE-A0500_108086_DUT