Graven van Vlaanderen

• Gent

Het graafschap Vlaanderen vond zijn oorsprong in de vroeg-middeleeuwse pagus Flandrensis, een karolingische gouw rond Brugge, die de kern werd van een middeleeuws vorstendom, het graafschap Vlaanderen, dat nagenoeg de huidige twee provincies West- en Oost-Vlaanderen omvatte, alsmede gebieden in het huidige Noord-Frankrijk (Atrecht, Aire , St.Omaars, Rijsel, Douai en Orchies). De grondlegger van de dynastie van de Vlaamse graven was de karolingische gouwgraaf Boudewijn I, gehuwd (862) met Judith, dochter van Karel de Kale. Zijn zoon, Boudewijn II (879-918). bouwde het graafschap uit tot een zelfstandig vorstendom, dat onder Arnulf I (918-65) zich in Noord-Frankrijk uitbreidde tot over de Somme. Onder de graven Boudewijn IV (988-1035) en Boudewijn V (1035-67). werden gebieden ten oosten van de Schelde veroverd (Vier Ambachten, Land van Aalst), waardoor de graven tevens vazal werden van het Duitse Rijk (Rijksvlaanderen). Onder het Huis van de Elzas (1128-91) bereikte Vlaanderen het hoogtepunt van zijn macht. Nadien had het zich te weer te stellen tegenover Frankrijk, dat Vlaanderen bij zijn kroondomein wilde inlijven (Guldensporenslag). Door deze strijd verloor Vlaanderen achtereenvolgens Artesië en Frans-Vlaanderen (Rijsel, Douai en Orchies). maar bleef onder het Huis van Dampierre zijn zelfstandigheid bewaren. De twee laatste graven uit dit geslacht, Lodewijk I van Nevers (1322-46) en Lodewijk II van Male (1346-84) hadden af te rekenen met herhaalde opstanden van de grote steden, vooral Gent, dat door de beide Artcvcldes geleid werd. Het huwelijk in 1369 van de enige dochter van Lodewijk van Male, Margaretha van Male, met Filips de Stoute, hertog van Bourgondië en broer van de Franse koning, luidde een nieuw tijdperk in voor Vlaanderen. In 1384 werd de Bougondische hertog erfopvolger in Vlaanderen, dat opnieuw in bezit was gekomen van Frans-Vlaanderen. Sedert Filips de Goede werd Vlaanderen één van de 11 en sedert Karel V één van de 17 gewesten van de Nederlanden. Het bleef als de andere gewesten in de Zuidelijke Nederlanden een aparte politieke entiteit tot aan de Franse inlijving eind 18de eeuw.

Archief van de Graven van Vlaanderen. Zie: WYFFELS C., Inventaris van de oorkonden der Graven van Vlaanderen. Chronologisch gerangschikt supplement (Rijksarchief te Gent), [Brussel, 1957], p. 5-7

Het zgn. Oostenrijks fonds betreft meestal charters betreffende de stad Gent en omgeving. Een gedeelte ervan was in 1540 door keizer Karel V geconfisqueerd en naar de Rekenkamer te Rijsel overgebracht. Samen met andere charters werden zij op 17 maart 1770 aan de commissarissen van de Oostenrijkse Nederlanden teruggegeven. In 1794 werden zij naar Wenen gezonden; vandaar de naam: Oostenrijks Fonds. Na lang aandringen keerden zij in de tweede helft van de 19de eeuw terug naar België, eerst in het Algemeen Rijksarchief en later naar het RG.

[#] Rijsel, Archives départementales du Nord, Série B (Chambre des Comptes de Lille). - Rijsel, Archives départementales du Nord, Trésor des chartes. - AR, Archieven van de Rekenkamers. - AR, Charters van Vlaanderen "Trésor de Flandre", eerste reeks (Inventaire provisoire des Chartes de Flandre. Première série, IXe - XVIIe s. (AR, TBO, 14), 1994). - AR, Charters van Vlaanderen, tweede reeks (LAURENT R., Chartes de Flandre. Deuxième série. Table de concordance (AR, TBO, 203), 1995). - Parijs, Bibliothèque nationale, Mélanges Colbert. - Ibidem, Chartes de Colbert. - Ibidem, Collection Moreau

VAN ROOSBROECK R. (red.), Geschiedenis van Vlaanderen (6 dln., 1936-49), passim. – Algemene Geschiedenis der Nederlanden, delen 1-9, Haarlem, 1979-1982, passim. – VAN CAENEGHEM R., Het graafschap Vlaanderen, in: Winkler Prins Encyclopedie van Vlaanderen, deel 2, Brussel, 1973, p. 29-33. - AUGUSTYN B., Het graafschap Vlaanderen en zijn territorium (9de eeuw-1795), in: De gewestelijke en lokale overheidsinstellingen in Vlaanderen tot 1795 (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën. Studia, 72), Brussel, 1997, p. 17-23. – VANDERMAESEN M. en VANDEWOUDE K., Het Hof der Graven van Vlaanderen en Hertogen van Bourgondië (11de eeuw-1482), in: Idem, p. 27-43. – VANDERMAESEN M., Curia comitis en grafelijke en hertogelijke Raad (11de eeuw-1482), in: Idem, p. 44-63. - PREVENIER W., De Leden en de Staten van Vlaanderen (1384-1405) (Verhandelingen K.A.W.L.S.K.B., Klasse der Letteren, 43, Brussel, 1961.