Klooster van de Penitenten te Nevele

• Nevele

In de 15de eeuw stond er te Nevele, in de huidige C. Buyssestraat, een gasthuis ten dienste van arme "passanten" en van behoeftigen en zieken. Het beschikkingsrecht was in handen van de heren van Nevele. Bij het begin van de 16de eeuw was het gasthuis in verval geraakt en was het meer een onderkomen voor gokkers en dronkaards geworden. Daarom besloot de heer van Nevele, Jean de Montmorency, het tot een klooster om te vormen (1502). Hiervoor deed hij een beroep op Grauwe Zusters van de Derde Orde van Sint-Franciscus, ook Cellezusters en vanaf de 17de eeuw Penitenten geheten. In ruil voor een eeuwige fundatie ter intentie van de stichter verkregen ze het gasthuis met al zijn inkomsten en een aantal voorrechten. Al in 1502 volgde de goedkeuring van de bisschop van Doornik. In 1503 verwierven de zusters twee huizen en grond in de Langemuntstraat, waar ze zich gingen vestigen. Vóór 1513 werd daar een nieuwe kloosterkapel gewijd. In of kort voor 1578 vluchtten de zusters voor de godsdiensttroebelen naar Gent. De kloostergemeenschap telde toen 21 leden. Het onbewoonde klooster te Nevele werd bouwvallig. Te Gent vestigde de gemeenschap zich in de Zandpoort. In 1598 verplichtte een vonnis hen de Zandpoort te ontruimen. Begin 17de eeuw woonde de kloostergemeenschap met nog 11 leden opnieuw te Nevele; maar klooster en kapel verkeerden nog steeds in bouwvallige toestand. De heropbouw zal vele jaren in beslag nemen. In de eerste helft van de 17de eeuw werd er in het klooster ook een meisjesschool gehouden. In 1655 trad de Nevelse kloostergemeenschap toe tot de congregatie van de Penitenten-Recollectinen (hervorming van Limbourg). Meteen voerde men de clausuur in. De school werd afgeschaft. Paters Recollecten stonden in voor de geestelijke begeleiding. Voor hen werd naast het klooster een residentie opgericht (1664). Het klooster met zijn 20 kloosterlingen werd bij edict van Jozef II in 1784 opgeheven. De goederen werden onder het toezicht van het Comité voor de Religiekas en van de Jointe voor de Afgeschafte Kloosters geplaatst. In 1785-1786 werd het kloosterpand verkaveld en verkocht. Ondanks afbraak en verbouwingen bestaat een gedeelte van de gebouwen nog.

Archief van het Klooster van de Penitenten te Nevele. Twee pakken berusten in het fonds Sint-Baafs / Bisdom Gent. Een cartularium van het klooster werd in 1971 door het AR bij A. Leclercq aangekocht en bij het fonds Baronie Nevele gevoegd (Aanwinstnr. 1971/8)

Gent, Universiteitsbibliotheek, Handschriften, 1034: obituarium, 1657-1782 (VAN DE CASTEELE J., Grauwe Zusters te Nevele, p. 157-158). - Sint-Truiden, Instituut voor Franciscaanse Geschiedenis, Archief: (o.a.) origineel heerlijk privilege voor het klooster, 1502, 9 okt. (VAN DE CASTEELE J., Grauwe Zusters te Nevele, p. 207-208)

VAN DE CASTEELE J., Grauwe Zusters of Penitenten-Rekollektinen te Nevele: 1502-1784. Hoofdmomenten uit de geschiedenis van hun klooster, in Het Land van Nevele, 1978, 9, p. 155-242