Inventaris van het archief van 's-Heiligs-Kerstkerk te Gent, 1301-1746

Archive

Name: Heilig-Kerstkerk Gent. Charters

Period: 1301-1746

Inventoried scope: 0,79 linear meters

Archive repository: State archives in Ghent

Heading : Parishes, church councils, Holy Spirit Tables

Inventory

Authors: Gysseling, M.

Year of publication: 1956

Code of the inventory: PAR96

Archiefvormer

Naam

Archief van Heilig Kerstkerk. Charters

Geschiedenis

De Heilig-Kerstparochie te Gent behoorde tot 1561 tot het bisdom Doornik, het aartsdiaconaat en het decanaat Gent. Vanaf 1561 behoorde de parochie tot het bisdom en het aartspriesterschap van Gent. Oorspronkelijk strekte de Heilig-Kerstparochie (parrochia Sancti Christi of Christikerka) zich uit van de Nederschelde, Leie en Schipgracht in Gent tot de oostgrens van Zaffelare en Zeveneken.
Aanvankelijk fungeerde de abdijkerk van Sint-Baafs als parochiekerk. In 1067 werd een eigen parochiekerk gewijd. Deze stond ten oosten en buiten de omheining van de Sint-Baafsabdij. Ze kreeg de naam 's Heiligs Kerst- of Heilig Kerstkerk, later ook Sint Salvator. De kerken van Mendonk en Desteldonk hingen in 1156 nog van de Heilig Kerstkerk af. In de loop van de 13de eeuw splitsten verschillende parochies zich af: Zaffelare (1221), Desteldonk (voor 1236), Mendonk (voor 1247) en Lochristi-Zeveneken (voor 1280). Alleen Oostakker, Sint Amandsberg en het gehele Oosten van Gent maken nu nog deel uit van de Heilig Kerstparochie. (1)
In 1539 was Gent in opstand gekomen tegen Keizer Karel V. Uiteindelijk moest men zich toch aan hem onderwerpen in 1540. Daarop hij de Sint-Baafsabdij, het grootste gedeelte van het Sint-Baafsdorp en de Heilig Kerstkerk slopen om plaats te maken voor het Spaans kasteel. (2)
De zetel van de parochie werd overgebracht naar de kapel van het Sint Jacobsgodshuis op het Nieuwland te Gent. Een jaar later, in 1541 verhuisde de zetel opnieuw, ditmaal naar de kapel van Onze-Lieve-Vrouw ter Nood Gods op de Muide, die meteen de Heilig Kerstparochiekerk werd. Deze werd in 1550 gesloopt en op dezelfde plaats aan de Sleepstraat werd met de steun van Karel V een kerk in laatgotische stijl opgetrokken. In 1810-1812 werd een nieuwe neoclassicistische voorgevel voor de laatgotische kerk gebouwd. De Sint Amandsparochie (Oostakker, Sint Amandsberg en Gent buiten de Dampoort) werd in 1571 afgescheiden van de Heilige Kerstparochie. De grens tussen de twee parochies werd na 1584 aan de toestand op het terrein aangepast. De Visserij, Sint Baafsdorp (Dampoort) en Meulestede bleven bij Heilig Kerst. De kerkparochie Oostakker viel voortaan samen met de bestuurlijke omschrijving. De abt van Sint Baafs / bisschop van Gent was als heer van Sint Baafs tiendheffer in de Heilig Kerstparochie.

Archief

Het archief berustte aanvankelijk grotendeels in de archiefkamer van de kerk en werd er in 1956 door Maurits Gysseling geïnventariseerd. Het 'oud' archief (tot 1801) werd in 1967 in het Rijksarchief te Gent in bewaring gegeven (Aanwinstennr. 1967/49). Een derde van de oorkonden was reeds in het Rijksarchief aanwezig. Deze waren in 1835 aangekocht van een zekere de Laval. (3)
Een ander gedeelte werd verworven door een ruiloperatie tussen het Stadsarchief Gent en Rijksarchief van Gent in 1955 (Aanwinstennummer 1955/14). Het gaat vooral om archief van de Heilige Geest, dat op het eind van de 18de eeuw in beslag genomen was door het Bureel van Weldadigheid.

Inhoud

De charters hebben betrekking op de goederen en de fundaties van de kerk, de cotidiane, de Heilige Geest en van verschillende broederschappen (waaronder Gilde Onze-Lieve-Vrouw op de Rade (1358-1603), Broederschap van de H. Anna (1510), broederschap van de Naam Jezus (1527), Broederschap van de Naam Jezus in't Herte (1536), broederschap van Onze-Lieve-Vrouw ter Nood Gods (1746). Een twintigtal charters houden verband met het Godshuis of kapel Onze-Lieve-Vrouw ter Nood Gods (1380-1544).

Voorwaarden voor de raadpleging

De stukken uit de inventaris zijn vrij raadpleegbaar.

Voorwaarden voor de reproductie

Voor de reproductie van archiefstukken gelden de voorwaarden en tarieven van toepassing in het Rijksarchief.

Aanwijzingen voor het gebruik

Bestanddeelnummers uit deze inventaris dienen via het elektronisch archiefbeheerssysteem Archeion te worden aangevraagd onder toegangsnummer 016/C. Bij het veld 'inventarisnummer' kan vervolgens het gewenste bestanddeelnummer uit de inventaris doorgegeven worden.

Documenten met een verwante inhoud

Een gedeelte van het archief van de Heilig Kerst parochie wordt bewaard in het archieffonds Sint-Baafs/Bisdom Gent. (Zie Toegangsnr. 020. GYSSELING M. Inventaris van het archief van Sint-Baafs en bisdom Gent tot eind 1801. Deel IV, p.189-201. Aanvragen met 2de nr. voorafgegaan door letter. En Toegangsnr. 251. VLEESCHOUWERS C. De oorkonden van de Sint-Baafsabdij te Gent (819-1321) (Koninklijke Commissie voor Geschiedenis), II, Brussel, 1990, nr. 432. Betreft oorkonde 424 (24388)). Onder die stukken bevinden zich heel wat rekeningen maar ook een aantal oorkonden: O24312; O24315; O24317; O24323; O24325; O24327; O24328; O24329; O24330; O24331; O24332; O24333; O24334; O24381; O24382; O24383; O24384; O24385; O24386; O24388; O24389; O24390; O24391;O24392; O24393; O24394; O24395; O24396; O24398; O24402; O24403; O24404; O24405; O24406; O24407; O24408; O24429; O24449; O24450.

Bibliografie

Bouwen door de eeuwen heen. Inventaris van het cultuurbezit in België. Architectuur. Deel 4nb Stad Gent. Noord-Oost, Gent, 1979, p. 403-407.
DE CLERCQ, G. De kerkelijke instellingen te Gent in verband met de oudste stedelijke geschiedenis, In: Nederlandsche Historiebladen, 1939, 2, p. 117-135.
GYSSELING, Maurits. Geschiedenis van Oostakker en Sint-Amandsberg tot 1794, Oostakker, 1974.
GYSSELING, Maurits. Uit de vroege geschiedenis van Gent en de Oost-Oudburg. In: Heemkundige Kring De Oost-Oudburg. Jaarboek, 1986, XXIII, p. 5-87.

Beschrijvingsbeheer

Deze inventaris is een bewerking van de originele toegang van Maurits Gysseling, Inventaris van het archief van 's-Heiligs-Kerstkerk te Gent. Gent, 1956. De bewerking houdt in dat het origineel overgetypt werd in het sjabloon voor de retroconversie van de toegangen van het Rijksarchief en dat de inleiding bewerkt en door jobstudent Kevin Van Huffel aangevuld werd.