Projectpagina's

Archiefdienst: Rijksarchief te Beveren (BE-A0512)
Archiefblok: Rechtbank van eerste aanleg van Antwerpen, burgerlijke zaken, overdracht 2005 (EA ANTW B 2005). Toegang: R567, nrs. 2401-2435.
Type archiefdocument: Gerechtelijke verklaring van overlijden
Geografische omschrijving: Gerechtelijk arrondissement Antwerpen
Periode: 1940-1945

Toelichting: De Tweede Wereldoorlog maakte vele slachtoffers. Nabestaanden wisten vaak niet waar en wanneer een familielid overleden was. Om die reden was het voor de gemeentelijke diensten niet mogelijk om een overlijdensakte op te stellen. Voor de nabestaanden en rechthebbenden is het echter zonder zo’n akte onbegonnen werk om zaken te regelen als voogdijschap, ontbinding van huwelijk, erfeniskwesties, hulp aan oorlogsslachtoffers en allerlei andere financiële en administratieve kwesties.
De Belgische wetgever beseft al snel dat het bestaande wettelijke kader ontoereikend is en besluit in te grijpen met de wet van 20 augustus 1948 op de ‘gerechtelijke verklaring van overlijden’. Voortaan kunnen ook de minister van Oorlogsslachtoffers en de rechtbanken van eerste aanleg het overlijden van een persoon, tijdens en als gevolg van de oorlog omgekomen, officieel vaststellen. De minister doet dat met een ‘ministerieel besluit van vermoedelijk overlijden’, de rechtbank vonnist een ‘gerechtelijke verklaringen van overlijden’.
De wetgeving geldt voor alle personen die vermist zijn geraakt door oorlogsomstandigheden. Het betreft dus niet alleen slachtoffers van de Duitse nazi-bezetter. Ook de nabestaanden van vrijwillige arbeiders of incivieken, zoals Oostfrontstrijders die aldaar het leven lieten en van wie niets meer werd vernomen, kunnen zich daarop beroepen.
Wanneer de exacte datum niet te achterhalen is, opteert de rechtbank - symbolisch - voor de deportatiedatum. In totaal vonnist de Antwerpse rechtbank van eerste aanleg in de periode 1945-1965 niet minder dan 11.643 verklaringen van overlijden. Hoewel de cijfers gelden voor het hele gerechtelijke arrondissement Antwerpen, verbleef het merendeel van deze 11.643 personen voor en tijdens de oorlog in de Antwerpse stedelijke agglomeratie. Dat de cijfers in het Antwerpse zo hoog liggen, is geen toeval. Het grootste deel van de vermisten zijn Joden, waarvan er in totaal naar schatting om en bij de 15.000 uit het Antwerpse verdwenen tijdens de oorlog.
Vandaag vormen deze en andere documenten een waardevolle bron voor het namenonderzoek naar de Antwerpse oorlogsslachtoffers. Het onderzoek naar de slachtoffers kadert in het herdenkingsbeleid rond WOII van de stad Antwerpen. Je kan hier meer informatie vinden.

Invoer verzorgd door: Jan Naert (Felixarchief Antwerpen) en Bart Willems (Rijksarchief Antwerpen)
Status: Afgewerkt